Verborgen dynamieken
Familieleden die niet erkend werden.
Verstoringen in het familiesysteem
Verlies of trauma kunnen impact hebben.
Loyaliteit en familiemanifestaties
Onbewuste loyaliteit kan negatieve effecten hebben.
Wat is een familieopstelling?
Een familieopstelling is een therapeutische techniek die wordt gebruikt om onderliggende dynamieken, patronen en verborgen invloeden binnen een familie of andere relaties zichtbaar te maken en te helen. Het is gebaseerd op het idee dat individuen vaak onbewust beïnvloed worden door de systemische patronen van hun familiegeschiedenis, inclusief generaties van onverwerkte emoties, trauma’s, en conflicten. Deze technieken werden oorspronkelijk ontwikkeld door de Duitse therapeut Bert Hellinger in de jaren 1990 en zijn sindsdien wereldwijd verspreid.
Bij een familieopstelling wordt het hele familiesysteem, inclusief voorouders en relaties binnen een familie, in beeld gebracht om onbewuste patronen te doorzien. Het doel is om inzicht te krijgen in de onderliggende oorzaken van problemen die zich in het huidige leven van een individu voordoen en deze te helen, zodat het individu zich weer vrij kan voelen van deze onbewuste invloeden.
Hoe werkt een familieopstelling?
Een familieopstelling kan zowel in groepssessies als in een-op-een-sessie met een therapeut worden uitgevoerd. Het proces is vaak visueel en kan fysiek plaatsvinden in een ruimte waar representanten (mensen of objecten) de rollen van familieleden of andere belangrijke figuren in het leven van de cliënt overnemen. Deze representanten kunnen de relaties en dynamieken in de familie van de client weergeven, zelfs als deze mensen zelf niet aanwezig zijn.
Wat wordt zichtbaar tijdens een familieopstelling?
Het mooie van een familieopstelling is dat vaak onbewuste of verborgen dynamieken zichtbaar worden. Dit kunnen bijvoorbeeld de volgende patronen zijn:
Onverwerkte trauma’s of verlies: Soms wordt duidelijk dat een familielid (bijvoorbeeld een voorouder) niet volledig werd erkend of dat diens dood of verlies op een verstoorde manier werd verwerkt. Dit kan doorwerken in het leven van de huidige generatie als ongegronde angst of verdriet.
Verlies van de juiste plek in het familiesysteem: Binnen een familie heeft ieder lid een eigen plek en rol. Wanneer iemand buiten zijn of haar rol treedt, bijvoorbeeld door een verlies of traumatische gebeurtenis, kunnen verstoringen ontstaan. Dit wordt vaak zichtbaar in een familieopstelling.
Oorlog en conflicten: Niet zelden kunnen de gevolgen van oorlog, scheidingen of andere ingrijpende gebeurtenissen doorwerken in het familiesysteem en onbewust worden doorgegeven aan de volgende generaties.
Verstrikkingen in familierelaties: Dit verwijst naar situaties waarin een familielid (bijvoorbeeld een kind) de rol van een ander familielid (zoals een ouder of grootouder) op zich neemt, vaak als gevolg van onverwerkte trauma’s of de wens om het familielid te helpen. Dit kan leiden tot ongewone of ongezonde dynamieken, bijvoorbeeld wanneer kinderen verantwoordelijk worden gesteld voor het emotionele welzijn van hun ouders.
Systemische loyaliteiten: Soms blijkt uit de opstelling dat een lid van de familie onbewust loyaal is aan een ander familielid of een familiedynamiek, wat diegene bindt aan pijn of onopgeloste conflicten die hem of haar niet ten goede komen.
Stappen in een familieopstelling
Een familieopstelling bestaat doorgaans uit een aantal stappen:
Introductie en keuze van het probleem
De cliënt legt het probleem of de uitdaging voor die hij.zij wil onderzoeken of oplossen. Dit kan een specifiek probleem zijn, zoals conflicten, relatieproblemen, ongegronde angst of zelfs lichamelijke klachten die misschien een emotionele oorsprong hebben. De cliënt wordt gevraagd om een kort overzicht te geven van zijn/haar familie, belangrijke gebeurtenissen of trauma’s die een rol kunnen spelen.
Het opstellen van de familie
De cliënt wordt gevraagd om ‘representanten’ te kiezen voor de familieleden of andere belangrijke figuren (bijvoorbeeld ouders, grootouders, broers, zussen, partners, maar soms ook abstracte concepten zoals ‘angst’, ‘verdriet’ of zelfs ‘liefde’). De representanten worden door de cliënt of de therapeut in de ruimte gezet, waarbij zij intuïtief op basis van hun gevoelens een positie in de ruimte innemen. Het is vaak verrassend hoe de representanten de emotionele en energetische dynamieken van het familiesysteem blootleggen zonder enige voorafgaande kennis van de familie.
Verkenning van de dynamieken
Zodra de representanten zich in de ruimte bevinden, wordt de therapeut gevraagd om de representanten te observeren en te begeleiden. De representanten kunnen gevoelens of lichamelijke sensaties ervaren die hen aanwijzingen geven over de onderliggende emotionele patronen van het systeem. Soms kunnen representanten hun rol spreken, zeggen wat ze voelen, of reageren op elkaar zonder voorafgaande informatie over de familie. Dit geeft inzicht in wat er speelt, welke emoties vastzitten en wat er in het systeem verschoven moet worden om balans en harmonie te herstellen.
Dit kan er bijvoorbeeld uitzien als een representant van een ouder die zich machteloos voelt of een representant die zich terugtrekt uit de familie. Het kan ook gevoelens van verdriet, onverschilligheid of zelfs woede zijn die aan de oppervlakte komen. Deze gevoelens en gedragingen worden gezien als een weerspiegeling van de onderdrukte emoties of onopgeloste conflicten die zich in het familieveld bevinden.
Interventie en verschuiving
De therapeut begeleidt vervolgens de representanten om hun positie te veranderen of zelfs bepaalde woorden of gebaren te gebruiken om de onbewuste patronen te doorbreken. Dit kan betekenen dat representanten zich fysiek moeten verplaatsen of bepaalde zinnen uitspreken, zoals “Ik ben er voor je” of “Je hebt je plek in deze familie.” De verschuivingen en interventies zijn bedoeld om een verschuiving in de emotionele energie van het familiesysteem te creëren, wat kan leiden tot herstel of verlichting van het probleem dat werd gepresenteerd.
Soms komt er een diepe emotionele doorbraak, waarbij de cliënt of de representanten huilen, lachen of zich opeens bevrijd voelen van een diepgewortelde blokkade. Dit kan een teken zijn van het oplossen van een vastgelopen dynamiek die generaties lang heeft doorgewerkt.
Afronding van de sessie
Na de verschuivingen volgt de afronding van de opstelling. De representanten krijgen de kans om hun ervaringen en gevoelens te delen. De therapeut kan dan samen met de cliënt de betekenis van de verschuivingen bespreken en welke stappen nodig zijn om de nieuwe inzichten en balans verder te integreren in het dagelijks leven. Vaak worden er ook afsluitende woorden van vergeving, erkenning of acceptatie uitgewisseld om het systeem een gezonde afsluiting te geven..
